Program
BLOK NAUKI | BLOK KULTURY
PIĄTEK, 13.09.2024 | Klaster Edukacji
12:00 – 13:45 | Warsztat | Optymistyczna spekulacja, czyli eksperymenty z myślenia i tworzenia (mikro)światów
Prowadzący: dr Anna Siwek, Ewa Duda-Maciejewska
Mówią nam, że sky is the limit. Lecz, co to znaczy w świecie, gdy AI staje się naszym alter ego i wydaje się, że technologia przypomina nam o mocy żelaznej logiki procesów nieodwracalnych? Jak sięgnąć myślą i działaniem poza to, co wydaje się nieuniknione? Czy mamy szansę na kreatywność, korzystanie z wyobraźni i wolności w świecie algorytmów? Poszukajmy wspólnie tropów, które pokażą wyjątkowość naszej – ludzkiej- wrażliwości i odpowiedzą na naszą potrzebę zbudowania dobrego świata, przyjaznego ludziom, szanującego naturę i pozwalającego na optymizm w myśleniu o kolejnych pokoleniach. Wyjść poza tu i teraz – mentalnie, emocjonalnie i pokonując rutynę/schematy. Ku przyszłości z myślą o teraźniejszości. Podróż ze świata VUCA do światów potencjalnie realnych. Czy świat może stać się lepszy i przyjazny ludziom oraz naturze? Nie! Tak! Być może! Więc, jak to w końcu jest: czy jako mieszkańcy Ziemi mamy szansę na dobre życie – bez chorób, konfliktów, kryzysu klimatycznego?
14:00 – 15:45 | Panel | Literatura science fiction w kanonie lektur szkolnych
Uczestnicy: Ewa Duda-Maciejewska, Rafał Kosik, Katarzyna Sienkiewicz-Kosik, dr Łukasz Kucharczyk (mod.)
Organizator: Polska Fundacja Fantastyki Naukowej
System edukacji, rodzice, dziadkowie, i rządy, martwią się o to, jak przygotować młodych ludzi do wejścia w dorosłość. Jak uformować młode pokolenie, by śmiało zmieniało świat i eksplorowało kosmos, a jednocześnie dbało o Ziemię. Co zrobić, by młodzi ludzie byli kreatywni, innowacyjni, odważni, ale też wrażliwi i potrafiący zrozumieć innych? Jak ich przestrzec przed niebezpieczeństwami i do nich przygotować? Odpowiedzią może być lektura utworów science fiction z ich śmiałymi wizjami, zachętami do korzystania ze zdobyczy nauki, ale też licznymi ostrzeżeniami. Celem panelu jest nie tylko dyskusja na temat roli, jaką literatura science fiction powinna zająć w kanonie lektur, lecz także zaproponowanie rekomendacji w tym obszarze dla MEN.
16:00 – 17:45 | Warsztat | Mrowie nieznanych fenomenów. W poszukiwaniu językowych algorytmów twórczości Stanisława Lema
Prowadzący: dr hab. Agata Kwaśnicka-Janowicz, dr hab. Patrycja Pałka
Organizator: Krakowskie Biuro Festiwalowe
W próbie zdefiniowania nieprzewidywalnych reguł wyobraźni językowej Stanisława Lema warsztaty w części pierwszej poświęcone będą krótkiemu teoretycznemu opisowi najczęstszych zabiegów językowych twórcy Cyberiady (tworzenie słowotwórczych neologizmów, neosemantyzacje, zapożyczenia, parodiowanie stylu naukowego czy archaizacje powodujące efekty groteski). W części drugiej, w pracy z tekstami literackimi zajmiemy się kreatywnym pisaniem, próbując naśladować warsztat językowy Stanisława Lema. W fantastycznonaukowej kreacji świata przedstawionego odtworzymy najczęstsze mechanizmy słowotwórcze oraz zabiegi stylizacyjne, pytając o ich funkcje i efekty artystyczne.
SOBOTA, 14.09.2024 | Klaster Literatury
10:00 – 10:45 | Panel | Sci-Fi w Dolinie Issy
Uczestnicy: dr Bartłomiej Zapała, Agnieszka Kosińska, Zbigniew Brzeziński, Szymon Kloska (mod.)
Organizator: Polska Fundacja Fantastyki Naukowej
Świętowanie obchodów Roku Miłosza stanowi okazję do przyjrzenia się mniej znanej twórczości tego autora. Spotkanie wokół książki „Góry Parnasu”, jedynej powieści fantastyczno naukowej Czesława Miłosza, pozwoli przyjrzeć się bliżej stworzonej przez niego postapokaliptycznej wizji przyszłości, gdzie wyalienowane jednostki poświęcają większość swojej energii na bezcelowe zabijanie czasu w świecie rządzonym przez bezideowych technokratów. Noblista ustosunkował się w niej do starości, religii, władzy, wartości życia i podupadających relacji międzyludzkich. Warto nadmienić, że Miłosz niezbyt cenił współczesne powieści, ze względu na wprowadzane w nich udziwnienia. Zauważył, że proza fantastyczna może być pisana w „starym stylu”, ponieważ czytelnika zaskakuje już sama nieznana mu wizja świata. Autorzy nie muszą się więc silić na niewiele wnoszące do przekazu literackie sztuczki. Trudno o lepsze dowartościowanie fantastyki, w tym tej naukowej.
11:00 – 11:45 | Panel | Mistrzowie polskiej fantastyki naukowej
Uczestnicy: dr Marcin Kowalczyk, dr Łukasz Kucharczyk, Agnieszka Żuławska-Umeda, Mikołaj Maria Manicki (mod.)
Organizator: Polska Fundacja Fantastyki Naukowej
„O co nas pytają wielcy filozofowie”, do podjęcia takiego wyzwania zachęcał nas wszystkich Leszek Kołakowski w trzech seriach książek. Parafrazując jego słowa, poszukajmy odpowiedzi na pytanie o to, co dziś mają nam do powiedzenia mistrzowie polskiej fantastyki naukowej? Czego dziś uczy nas proza Jerzego Żuławskiego, Stanisława Lema, Janusza Zajdla? Jaka jest jej recepcja wśród kolejnych pokoleń czytelników, jaki wywierają wpływ na swoich, literackich następców? Czy czynny jest wciąż dialog twórczy z ich dziełami? Czy inspirują i zadziwiają jak dawniej? A może utwory, które znać powinni wszyscy miłośnicy science fiction, wychowują przyszłych inżynierów, fizyków, astronomów i astronautów? W toku dyskusji poszukamy odpowiedzi na te i szereg innych pytań związanych z recepcją dzieł mistrzów polskiej fantastyki naukowej.
12:00 – 12:45 | Segment | Autorzy science fiction a demiurg, tłumacz i uczony
Uczestnicy: dr Agnieszka Majcher, Artur Laisen, Istvan Vizvary
Organizator: Polska Fundacja Fantastyki Naukowej
Stanisław Żak, w definicjach fantastyki i science fiction zauważył, że nurt ten zrodził się z niezgody na świat zracjonalizowany, zmierzony, zważony i boleśnie przewidywalny. Współczesna fantastyka naukowa dołożyła do tego śmiałe wizje przyszłości, z licznym zbiorem ostrzeżeń pokazujących, jak świat może skończyć, jeśli nie będziemy dbać o niego i siebie nawzajem, co prowadzi do poszukiwań odpowiedzi na nowe pytania. Wychodząc na przeciw niektórym z tych pytań, wystąpienia przybliżą kwestie redukcjonizmu i transcendentalizmu w science fiction, naszkicują problematykę translacji w fantastyce na przykładzie neologizmów Stanisława Lema oraz porównają naukowe i literackie wizje dotyczące tego, co będziemy jedli w 2050 roku.
13:00 – 13:45 | Panel | Z Ziemi na Księżyc. Wizjonerzy Epoki Kosmicznej
Uczestnicy: dr Krzysztof Czubaszek, dr Halszka Leleń, dr Emmanuella Robak, Zbigniew Brzeziński (mod.)
Organizator: Polska Fundacja Fantastyki Naukowej
Przez większość dziejów ludzkości, księżyc należał do bóstw, a dla ludzkości był nieosiągalny jak wierzchołek Matterhornu. Odkrycia geograficzne sprawiły, że świat się skurczył i coraz mniej było na nim do znalezienia. Postęp technologiczny spowodował zaś to, że eksploracja Księżyca zaczęła się wydawać li tylko kwestią czasu. Bohaterowie Juliusza Verne’a wyruszyli z Ziemi na srebrny glob w tym samym roku, w którym zdobyto Matterhorn. Podążyli za nimi ci, wymyśleni przez H. G. Wellsa i Jerzego Żuławskiego. Wyobraźnia ludzka zawiodła ludzi na Księżyc na ponad wiek przed tym, nim to nastąpiło naprawdę. Czy po misjach Apollo warto jeszcze sięgać po te wizje? Co chcieli nam przekazać ich twórcy? Czy bardziej ostrzegali przed sięganiem do gwiazd, czy zachęcali do śmiałych podróży? Jak wyobrażali sobie wyprawy w kosmos i ich wpływ na ludzkość i życie na Ziemi? Czy faktycznie wywarli wpływ na rzeczywisty podbój naszego zakątka wszechświata?
SOBOTA, 14.09.2024 | Klaster Sztuk Audiowizualnych
15:00 – 15:45 | Wykład | Obcy: przegląd serii oraz militarne akcenty
Prowadzący: dr Michał Cholewa
Cykl filmowy o Obcym, rozpoczęty przez Ridleya Scotta w 1979 roku filmem Alien, to jedna z najbardziej rozpoznawalnych serii w historii kina. W trakcie wykładu prześledzimy rozwój tego uniwersum, omawiając najważniejsze filmy, ich fabułę oraz kluczowe postaci. Szczególną uwagę poświęcimy militarnym akcentom, które zyskały na znaczeniu w późniejszych częściach, zwłaszcza w Aliens Jamesa Camerona, gdzie starcie z Obcymi przyjmuje formę pełnej akcji operacji wojskowej. Nie zabraknie też ciekawostek produkcyjnych oraz omówienia wpływu, jaki Obcy wywarł na inne filmy i popkulturę. Wykład będzie okazją, by lepiej zrozumieć fenomen tego kosmicznego horroru i jego miejsce w historii kina.
16:00 – 16:45 | Panel | Problem Trzech Światów – słowo, obraz, halucynacja
Uczestnicy: dr hab. Piotr Pachura, dr hab. Jacek Sztuka, dr Sebastian Skolik, Cezary Kołodziejek
Organizator: Wydział Zarządzania Politechniki Częstochowskiej
Punktem wyjścia debaty jest założenie (hipoteza) o nieciągłości (hybrydowości) doświadczanego świata. Ta nieciągłość czy wyspowość polega na egzystencji w trzech wymiarach: fizycznym, wirtualnym i narracyjnym. Te trzy światy często przenikają się na wiele sposobów ale równie często funkcjonują oddzielnie. W tych trzech światach rządzą podobne prawa na przykład możliwość ich transformacji, przekształcania ale również kolonizowania czy możliwości gry ekonomicznej. Co ciekawe, wydaje się, że AI jest również wytworem trzech światów – istnieje bowiem poprzez i w trzech światach, jest hardwarowo fizyczna, karmiona opowieściami i sztuczna. A może te trzy światy są jedynie symulacją czy też post-realnością, halucynacją lub symulakrą? Symulakra (J. Baudrillard) to niejako „kopia” rzeczywistości, symulacja obrazów czy też „odrywanie się” od realności świata znaków i kodów kulturowych.
17:00 – 17:45 | Wykład | Horror w kosmosie czyli „Ukryty wymiar”
Prowadzący: Wojciech Gunia
„Ukryty wymiar” Paula W.S. Andersona, w którym główne role zagrali Sam Neil i Laurence Fishburne, to jeden z tych filmów science fiction, które zyskały popularność i kultowy status dopiero po udostępnieniu na rynku video. Obraz Andersona, mający za sobą całkiem dramatyczną i nieco tragiczną historię, jest gratką dla każdego wielbiciela kosmicznej grozy, a jednocześnie wciąż wydaje się filmem niedocenionym i nie do końca odczytanym – jak często niedoceniany i nie odczytany bywa horror. Tymczasem film ten oferuje zaskakująco wnikliwe studium psychologiczne poczucia winy, prowadzi niebanalną refleksję o relacji między moralnością a postępem technologicznym oraz o nauce, traktowanej jako nowa religia. A także składa hołd klasyce fantastyki naukowej. Jaka była dramatyczna historia „Ukrytego Wymiaru”, jakie można odnaleźć w tym filmie tropy i jak można go czytać?
18:00 – 18:45 | Panel | Twórczość science fiction jako źródło inspiracji artystycznej
Uczestnicy: dr Norbert Palej, Bartosz Frąckowiak, Wojciech Gunia, Zbigniew Brzeziński (mod.)
Organizator: Polska Fundacja Fantastyki Naukowej
Literatura fantastycznonaukowa od lat stanowi bogate źródło inspiracji dla twórców innych sztuki, przenikając do malarstwa, filmu i muzyki. Podczas dyskusji eksperci reprezentujący literaturę, muzykę i grafikę, przyjrzą się, w jaki sposób fantastyka naukowa wpływa na rozwój artystyczny, jakie tematy i motywy są najczęściej eksplorowane, oraz jakie wyobrażenia przyszłości kształtują naszą estetykę. Rozmówcy poruszą również zagadnienia związane z przenikaniem się technologii i sztuki, analizując, w jaki sposób współczesne narzędzia cyfrowe pozwalają na kreację dzieł będących odzwierciedleniem wizji przyszłości. Rozmowa będzie też okazją do refleksji nad tym, jak fantastyka naukowa staje się mostem łączącym świat nauki i sztuki, budując nowe, inspirujące perspektywy.
Po zakończeniu głównej części programu na dziedzińcu Pałacu Potockich odbędzie się premiera albumu muzycznego „Commentarii Lunares: In memoriam Jerzy Żuławski”, przygotowanemu z okazji 150. rocznicy urodzin prekursora polskiej fantastyki naukowej.
NIEDZIELA, 15.09.2024 | Klaster Mediów Cyfrowych i Gier
10:00 – 10:45 | Wykład | Narracje science fiction w grach fabularnych
Prowadzący: Adam Wieczorek
Organizator: Black Monk Games
Chociaż gry fabularne rozpoczęły się od gatunku fantasy, to jednak z czasem sięgnęły po inne motywy, w tym także science fiction. W ramach ciągłego rozwoju tworzone są własne światy, ale sięga się też chętnie po klasyki, jak Blade Runner, Diuna czy Obcy. Podczas spotkania przeanalizujemy, jak kształtowane są narracje w najpopularniejszych grach fabularnych science fiction. Wskażemy elementy zbliżone do literatury, komiksów i filmów, a także te, które wydają się odmienne i zapewniające powiew świeżości. Pokażemy, jak korzystając z narzędzi gier fabularnych, można tworzyć nowe opowieści w ramach tego niezwykle pojemnego gatunku. Zastanowimy się, jak te doświadczenia można przenieść i zaadaptować do innych mediów, aby osiągnąć nową jakość lub otrzymać więcej tego, co lubimy najbardziej.
11:00 – 11:45 | Wykład | Gorzki uśmiech Apokalipsy. Fallout i świat po zagładzie
Prowadzący: dr Przemysław Ciszek
Seria gier „Fallout” ukazuje nieprzyjazny świat po atomowej apokalipsie. Jednak nie jest to miejsce zupełnie mroczne i śmiercionośne. Twórcy gier nie szli na łatwiznę. Nie zaserwowali graczom kalki z „Terminatora” czy „Mad Maxa”. Ich dzieła osadzone w alternatywnej rzeczywistości stylistyki lat 50. oraz retrofuturyzmu ociekają specyficznym klimatem, który stał się znakiem rozpoznawczym tej serii. W świecie amerykańskich Pustkowi gracz może być zachwycony wolą przetrwania jego mieszkańców i jednocześnie przerażony tym co stało się z ludzkością. Do tego odpowiednia doza satyry, jak również szarego realizmu trudnych czasów, tworzą mieszankę (nomen-omen) wybuchową.
12:00 – 12:45 | Wykład | Dziennikarstwo w czasach późnego kapitalizmu. Co zabija media i szkodzi odbiorcom?
Prowadzący: Rafał Pikuła
O zmierzchu dziennikarstwa, jego upadku słyszymy nieustannie. Warto się zastanowić jak dalece realny i właściwy byłby świat bez prawdziwych mediów. Trzeba też pochylić się nad tym, co tak naprawdę szkodzi dziennikarzom i redakcjom. Nawet w dojrzałych demokracjach, gdzie panuje względny pluralizm i wolność słowa, media niszczone są przez gigantów technologicznych i bezwzględną logikę zysku. Redakcje stają się elementami korporacji, głównymi „czytelnikami” akcjonariusze, a sami dziennikarze wybierają łatwiejszą i bardziej dochodową karierę influencera. Hasło, które widnieje na winiecie kultowego dziennika The Washington Post brzmi: „Demokracja umiera w ciemnościach”. Ale media umierają w blasku, blasku wybuchu taniej sensacji, pseudotematów, newsów żyjących kilka godzin. Blasku efekciarstwa, które oślepia i nie pozwala dostrzec tego, co trudne i wymagające. Jednak jest nadzieja i wiele zależy od nas.
13:00 – 13:45 | Panel | Przełykając pigułki informacji, czyli o przyszłości mediów
Uczestnicy: Tomasz Łączkowski, Grzegorz Piątkowski, Marcin Woźniak, Michał Brzoza (mod.)
Organizator: Polska Fundacja Fantastyki Naukowej
W „Kongresie futurologicznym” Stanisław Lem napisał, że w przyszłości wiedzę będzie się dosłownie połykało w tabletkach. Gdybyśmy przesadzili z informacjami, będą też pastylki, by części z przyswojonych komunikatów się pozbyć. Jaka będzie przyszłość mediów? Sztuczna inteligencja już generuje awatary prowadzących, pisze leady i przedstawia prognozę pogody. Technologia deep fake sprawia, że coraz trudniej odróżniać nam fakty od oszustw. Wiodące redakcje walczą o to, żeby utrzymać swoich odbiorców w bańkach informacyjnych. Wojny cenowe między gazetami, które obserwowaliśmy w początku XXI wieku, sprawiły, że uwierzyliśmy, iż informacja nie kosztuje. Jak zatem utrzymać ciekawość czytelnika, widza i słuchacza, i jednocześnie zarobić na utrzymanie redakcji? Czy AI może przynieść mediom coś dobrego Jak przygotować kolejne pokolenia do świadomego korzystania z mediów; rozumienia kto, co i jak stara się im przekazać oraz umiejętności sięgania do źródeł, gdy będą mieli wątpliwości? A może XXII wiek nie będzie potrzebował mediów?