Miejsce

Pałac Potockich / fot. K. Schubert

Pałac Potockich (również Pałac Zbaraskich) to zabytkowa kamienica znajdująca się na Rynku Głównym 20 w Krakowie. Istnienie zabudowy w tym miejscu datuje się już na 1312 rok, kiedy to istniał tam ceglano-kamienny, dwukondygnacyjny budynek w kształcie litery L. Należał on do Hermana z Raciborza. Wymieniany w źródłach w latach: 1336, 1340 oraz 1362. Po buncie krakowskiego wójta Alberta (1311- 1312), kiedy to Władysław Łokietek rozprawiał się z buntownikami, dom został skonfiskowany na rzecz skarbu książęcego. W wieku XIV i XV nastąpiła rozbudowa gmachu. Kamienica pozostawała w rękach bogatych mieszczan, trudniących się kupiectwem: kupca lwowskiego Jana Karla, czy Łukasza Noskowskiego rektora Akademii Krakowskiej. W roku 1553 nieruchomość kupił kasztelan krakowski Wawrzyniec Spytek Jordan. Pałac zaczął przybierać formę bliżej dzisiejszej od 1540 r., kiedy to połączono go z sąsiednią kamienicą i przebudowano na magnacką rezydencję. Właścicielami nowego pałacu była wówczas rodzina Firlejów.

Pałac zaczął przybierać formę bliższą dzisiejszej od 1540 r., kiedy to połączono go z sąsiednią kamienicą i przebudowano na magnacką rezydencję. Właścicielami nowego pałacu była wówczas rodzina Firlejów. W XVII w., gdy obiekt był w posiadaniu rodziny Zbaraskich, dokonano gruntownej przebudowy pałacu w celu nadania budynkowi modnych wówczas cech oraz przekształcenia go w reprezentacyjną rezydencję miejską magnackiego rodu. Pracami budowlanymi kierował architekt flamandzki Henryk van Peene, sprowadzony do Polski przez Jerzego Zbaraskiego. Powstał wtedy barokowy, dwukondygnacyjny, arkadowy dziedziniec z krużgankami oraz sień wjazdowa od strony Rynku Głównego. Od początku XVIII wieku pałac należał do wojewody kijowskiego, hetmana wielkiego koronnego  Stanisława Potockiego, który to odsprzedał go staroście krakowskiemu- Eliaszowi Wodzickiemu.

Pałac przechodził z rąk do rąk i przechodził kolejne modernizacje i przebudowy, by w końcu XIX w. budynek stał się własnością rodziny Potockich herbu Pilawa. Z ich polecenia w latach 1896–1898 dokonano restauracji rezydencji, przekształcając wnętrza pomieszczeń na parterze oraz częściowo przebudowując dziedziniec wewnętrzny. Autorem tych zmian był architekt Karol Zaremba. Dalsze prace prowadzono w pałacu w latach 1910–1912. Założono wtedy nowe klatki schodowe i przebudowano wnętrza drugiego, mieszkalnego piętra. Pierwsze piętro zachowało w dalszym ciągu charakter reprezentacyjny, podkreślony elementami dekoracyjnymi salonów. Po II wojnie światowej pałac był odnawiany i zrekonstruowany. Do naszych czasów zachowały się korynckie pilastry w elewacjach, kamienny portal i bogata dekoracja rzeźbiarska wieńcząca szczyt budowli (m.in. kartusze herbowe).

Przez ponad 25 lat w Pałacu Potockich znajdowała się siedziba Instytutu Goethego, który w październiku 2020 roku przeniesiony został na ulicę Podgórską. Właściciele Pałacu, chcąc zachować kulturalny charakter i atmosferę tego miejsca, a także kontynuować tradycje z przeszłości, zwrócili się do władz miasta z propozycją zaplanowania w nim funkcji artystycznych. W porozumieniu z miejskimi instytucjami kultury oraz Wydziałem Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta Krakowa powstał pomysł scalenia w tym miejscu działalności kulturalnej kilku podmiotów miejskich i niektórych organizacji pozarządowych. Obecnie budynek jest pod pieczą Krakowskiego Biura Festiwalowego.